تالاب‌های گلستان که در سال‌های گذشته امید ساکنان مناطق پیرامونی برای کسب روزی حلال بود بر اثر کم شدن میزان بارش به کویری خشک و کانونی برای انتشار ریزگردها تبدیل شد و روستانشینان حاشیه این پهنه‌های آبی برای بازگشت به روزهای خوش گذشته چشم امید به سخاوت آسمان و همچنین همت مدیران استانی و ملی داشتند.
آسمان گلستان به ویژه نواحی شمالی آن که مدت‌ها بارشی نداشت در چند ماه اخیر سخاوت خود را نشان داد که نتیجه آن بازگشت امید به ساکنان پیرامونی تالاب‌های آلماگل، آلاگل و آجی‌گل است و روستاییان هر روز شاهد افزایش سطح پهنه آبی در این تالاب‌ها هستند.
استان گلستان به واسطه برخورداری از زیستگاه‌های آبی متنوع، سکونتگاه مناسبی برای زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر محسوب می‌شود اما به اعتقاد کارشناسان با کاهش بارندگی‌ها و تاثیر آن در افزایش سطح خشکی تالاب‌ها و ذخایر آبی، در سال‌های اخیر ورود این پرندگان برای سکونت چند ماهه به زیستگاهای استان کاهش یافته است.
امسال از اواسط شهریورماه شاهد مهاجرت پرندگان از عرض‌های شمالی کره زمین شامل مناطق سردسیر سیبری و اروپای شرقی و غربی، همزمان با سرد شدن هوا و محدودیت منابع غذایی در این مناطق به سایت‌های آبی گلستان هستیم که به گفته کارشناسان با افزایش سطح پهنه آبی و مهیاشدن تغذیه انواع پرندگان در تالاب‌های بین المللی استان احتمال می‌رود جمعیت آنها بیش از سال گذشته شود.
این استان به سبب دارا بودن مجموعه تالاب‌های آلماگل، آلاگل، آجی‌گل، اینچه، دانشمند، بی‌بی‌شیروان ، تالاب ساحلی گمیشان و خلیج گرگان همه ساله میزبان صدها هزار انواع پرنده آبزی است و ۲۳ سایت سرشماری پرندگان در زیستگاه‌های آبی آن وجود دارد.
به گفته رییس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان، انواع مرغابی، قو، پلیکان، حواصیل، چنگر، پرستوها، آبچلیک‌ها، غاز، فلامینگو، باکلان و عقاب دریایی دم سفید از جمله گونه‌های پرندگان مهاجری هستند که نیمی از سال را در زیستگاه‌های آبی گلستان ساکن می‌شوند.
محمود شکیبا افزود: این پرندگان تا نیمه یا اواخر فروردین ماه متناسب با درجه دمای هوا در تالاب‌های استان می‌مانند و از منابع غذایی آن تغذیه می‌کنند.
وی بیان کرد: از مجموع ۳۰۴ گونه پرنده که در گلستان شناسایی شده است ۱۰۷ گونه بومی استان، ۹۷ گونه زمستان گذران، ۸۱ گونه برای تولید مثل و ۱۹ گونه به طور اتفاقی دیده شدند.
عبور موقت تالاب‌های بین المللی گلستان از بحران خشکسالی
رییس اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس به ایرنا گفت: سال گذشته در این روزها تالاب‌های آلاگل و آجی‌گل به طور کامل خشک شده بود و تالاب آلماگل فقط ۱۵ هکتار پهنه آبی داشت.
احمد احمدی افزود: در نخستین سیلاب امسال در تاریخ ۲۰ تا ۲۵ خرداد، پهنه آبی تالاب آلماگل به ۱۰۹ هکتار، آجی‌گل به ۳۰۰ هکتار و آلاگل به ۱۰۰ هکتار با عمق کم افزایش یافت.
وی ادامه داد: با توجه به کاهش بارندگی‌ها و افزایش دما در کنار تبخیر بالا، بر اساس بررسی ماهواره‌ای در تاریخ ۱۵ مرداد، تالاب آلاگل دوباره خشک شد و پهنه آبی تالاب آلماگل به ۸۰ هکتار و آجی‌گل به ۸۳ هکتار رسید اما سیلاب ششم تا دهم شهریورماه باعث افزایش پهنه‌های آبی تالاب آجی‌گل به ۳۰۰ هکتار، آلماگل به ۱۷۰ هکتار و تالاب آلاگل ۲۵۰ هکتار شد.
رییس اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس گفت: در جریان سیلاب‌های ناشی از چندین نوبت بارندگی‌های مهرماه هم اینک پهنه آبی تالاب آلاگل به ۳۰۰ هکتار، آلماگل به ۱۷۰ هکتار و آجی‌گل به ۳۱۰ هکتار رسید و عمق سطح آب تالاب آلاگل کمتر از ۲ تالاب دیگر است.
احمدی این وضعیت را نشانه عبور موقت تالاب‌های بین‌المللی گلستان از بحران خشکسالی دانست و بیان کرد: در صورت تحقق پیش‌بینی هواشناسی در رابطه با بارندگی‌های ادامه‌دار در فصل پاییز، ساکنان حاشیه تالاب‌ها، استفاده بهتری از آب ورودی برای کشاورزی، دامداری و در صورت مناسب بودن شرایط آبزی پروری خواهند داشت.
وی کاهش ریزگردها، توسعه گردشگری آبی و استفاده بهتر روستاییان از آب موجود برای کشاورزی، دامپروری و آبزی پروری را از جمله مزایای بهبود پهنه آبی تالاب‌های بین المللی واقع در محدوده شهرستان گنبدکاووس برشمرد.
تالاب‌ها بـه عنوان بخش اساسی اکوسیسـتم جهانی در پیشگیری یا کاهش شـدت سـیل، تغذیه سـفره آب زیرزمینی و فـراهم‌کردن زیسـتگاه منحصر به‌فرد برای گیاهان و جانوران و دیگر خدمات و ســودمندی‌ها از جمله حفظ کیفیت آب‌ها، ذخیره سیلاب‌ها و کنترل فرسایش خاک نقـش مهمـی دارند و همچنین از عوامل موثر در حفظ تنـوع چشـم اندازها و راهبردهای حفاظـت منطقه‌ای هستند.
جوامع محلی از این تالاب‌ها در کشاورزی، دامداری، پرورش آبزیان و گردشگری استفاده می‌کنند و یکی از عوامل اصلی سکونتگاه این جوامع در منطقه وجود این تالاب‌هاست.
وجود علف شور، جارو ترکمنی، سلمه سفید، گزشاهی، خارشتر و یوالف و زیست پستاندارانی نظیر روباه معمولی، روباه سردم سیاه (ترکمنی)، گربه دشتی، شغال، گراز، تشی، جردبزرگ، جردلیبی و موش صحرایی و خزندگانی مانند قورباغه مردابی، وزغ سبز، الک پشت برکه‌ای، الک پشت افغانی، انواع مارمولک، کورمار سلیمانی، مارآبی، مارچلیپر، مارآتشی، تیرمار، کفچه‌مار و افعی و انواع ماهی شامل گاوماهی، سرگنده، پاروا، کلمه، اسبله ماهی، گامبوزیا، فیتوفاک، کپور، آمور، کاراس و سیاه ماهی و حضور طیف وسیعی از پرندگان آبزی، کنارآبزی و خشکی‌زی از جاذبه‌های تالاب‌های گلستان محسوب می‌شود.
بر اساس آمار و اطلاعات موجود ۲۵۰ تالاب در کشور وجود دارد که از این میان ۲۶ تالاب با مساحت حدود ۱.۵ میلیون هکتار که آلاگل، آلماگل، آجی‌گل و گمیشان واقع در استان گلستان از جمله آنها محسوب می‌شود عضو کنوانسیون رامسر هستند.
تالاب‌های بین المللی آلاگل با ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار، تالاب آجی‌گل با ۳۲۰ هکتار و تالاب آلماگل با مساحت ۲۰۷ هکتار در نزدیکی مرز ایران و ترکمنستان و در بخش داشلی برون گنبدکاووس واقع شدند و تامین آب آنها از طریق سیلاب‌های فصلی رودخانه مرزی اترک است و تالاب گمیشان هم در زمره تالاب‌های ساحلی – دریایی و به عنوان یک تالاب حاشیه‌ای و بین المللی در جنوب شرقی دریای خزر قرار گرفته که به طور مستقیم تحت تاثیر نوسانات آب دریای خزر قرار دارد.
حداقل حجم آب تالاب‌های بین المللی گنبدکاووس با عمق ۲ تا چهار متر و در شرایط عادی و بارش‌های مناسب بین ۸۰ تا ۸۵ میلیون مترمکعب است اما به سبب کم بارشی و خشکسالی در چند سال اخیر با بحران کم‌آبی مواجه شدند.
- منبع خبر : خبرگزاری ایرنا
Sunday, 28 April , 2024